W piątek 16 maja 2025 r. mieliśmy okazję gościć w progach naszego przedszkola na co dzień dyrektora Centrum Kultury w Kamionce, a prywatnie pasjonata pszczelarstwa. Pan Mikołaj Lazor przybliżył uczestnikom spotkania strukturę społeczną pszczół, ich zachowania, produkty wytwarzane ze zbieranego pyłku oraz ich walory lecznicze.

W ramach kolejnej odsłony projektu „ Bądźmy EKO w Lubartowie” dzieci dowiedziały się, co zawdzięczamy owadom i jak należy je chronić. Wszyscy z ciekawością obserwowali dom pszczół z królową matką, robotnicami oraz trutniami. Wielkim zainteresowaniem cieszyły się również przyrządy potrzebne pszczelarzowi do pracy - podkurzacz, miotełka, dłuto pszczelarskie ze skrobakiem, specjalny kapelusz, kombinezon i rękawice.

Punktem kulminacyjnym była degustacja „słodkiego przysmaku” w postaci miodu. W prezencie każdy przedszkolak otrzymał zabawkową pszczółkę.

Składamy serdeczne podziękowania Panu Pszczelarzowi za niezwykle interesujące spotkanie z dziećmi i wprowadzenie ich w tajniki zawodu pszczelarza.

Niepodważalne fakty o pszczołach i miodzie, o których należy pamiętać

O pszczołach:

• pszczoła jest jedynym owadem na świecie produkującym żywność dla człowieka;
• nie da się jej oswoić - to dzikie zwierzę;
• pszczoły muszą odwiedzić 50–100 kwiatów, żeby napełnić wole nektarem i powrócić do ula;
• 80% drzew i krzewów owocowych, warzyw i roślin nasiennych zapylanych jest przez pszczoły miodne, które nigdy nie śpią;
• pszczoły produkują miód od co najmniej 150 milionów lat a rodzina pszczela w ciągu roku produkuje od 60 do 120 kg miodu;
• w ulu mieszka królowa matka, pszczoły robotnice (dziewczynki) i trutnie (chłopcy);
• żądlą tylko osobniki rodzaju żeńskiego;
• pszczoła po użądleniu umiera, gdyż żądło zakończone jest haczykiem, który po wbiciu nie pozwala na uwolnienie bez rozczłonkowania jej ciała;
• owady te posiadają 6 nóg, 4 skrzydła, 2 czułki i 5 oczu;
• skrzydła pszczoły uderzają 11400 razy na minutę;
• przeciętna szybkość ich lotu to tylko 24 kilometry na godzinę;
• pszczoły żądlą nie gryzą (nie mają zębów);
• nie rozpoznają koloru czerwonego;
• rodzina pszczela w szczycie sezonu może liczyć nawet do 100 tys. osobników;
• pszczoły robotnice żyją maksymalnie 45 dni w okresie letnim, a zimujące pół roku i mogą wyprodukować w swoim życiu miód w ilości 1/12 łyżeczki do herbaty;
• królowe pszczoły mogą żyć do 5-7 lat, składają 3000 jaj na dzień;
• przeciętna rodzina pszczela w ciągu roku wypija ok. 60 litrów wody, a zjada ok. 35 kg pyłku i nawet 100 kg miodu;
• młode pszczółki rodzą się bez umiejętności robienia miodu - uczą się tego od starszych;
• afrykańskie pszczoły miodne, zwane pszczołami zabójcami, potrafią gonić swoją ofiarę przez pół kilometra.

O miodzie:

• nie lubisz szpinaku - jedz miód, który zawiera witaminy i przeciwutleniacze, jest beztłuszczowy oraz nie zawiera cholesterolu i soli;
• miód przyspiesza gojenie się otwartych ran i przeciwdziała zakażeniom;
• poprawia pamięć;
• zwiększa wydolność fizyczną;
• nigdy się nie psuje, pod warunkiem, że będzie zamknięty;
• posiada różne smaki i kolory, w zależności od lokalizacji i rodzaju kwiatów;
• warto zapamiętać, że każdy naturalny miód krystalizuje się, ponieważ jest roztworem przesyconym;
• w okresie zimowym, miód nektarowy powinien już być skrystalizowany (wyjątkiem jest czysty, odmianowy miód akacjowy, który zawiera w sobie ponadprzeciętną ilość fruktozy - dlatego czas jego krystalizacji może się wydłużyć nawet do jednego roku).

Co zrobić aby nie zepsuć dobrego miodu:

• miód ma właściwości higroskopijne (wchłania wilgoć - a w wodzie drożdże), dlatego zawsze musi być przechowywany w szczelnie zamkniętych naczyniach;
• nie wkładamy oblizanej łyżeczki do miodu (szczepimy miód drożdżami), po jakimś czasie miód może zacząć fermentować;
• nie słodzimy miodem gorącej herbaty (niszczymy w miodzie enzymy i witaminy), czekamy aż ostygnie do temp około 42°C;
• nie przechowywać miodu w temperaturze powyżej 18°C;
• miód kremowany przechowywać w stałej temperaturze, ponieważ rozpuszczenie roztartych kryształów może doprowadzić do ich powtórnej niekontrolowanej krystalizacji i straci on swoją kremową konsystencję;
• nie wystawiać miodu na bezpośrednie działanie promieni słonecznych.

Miód z Polski zawiera w sobie nasze rodzime pyłki, do których większość z nas jest przyzwyczajona od pokoleń więc jedząc krajowy miód (zawierający pyłek powodujący alergie) wzmacniamy swój układ odpornościowy, jednocześnie zmniejszając symptomy alergii.

Osobniki w rodzinie pszczelej

Matka pszczela:

• jest najdłuższym osobnikiem w rodzinie pszczelej dł. 20-25 mm i wadze do 260 mg;
• posiadają krótki języczek;
• ma bardzo wyraźne przewężenie miedzy tułowiem a odwłokiem;
• jej odwłok jest długi i ostro zakończony;
• posiada krótkie skrzydła;
• ma nogi, które nie są przystosowane do zbioru i przenoszenia pyłku;
• ma część kłującą żądła łukowato wygiętą i z mniejszą ilością zadziorów.

Pszczoły robotnice:

• są najmniejszymi osobnikami, o długości ciała 14-15 mm i o wadze od 100 mg do 120 m;
• mają bardzo dobrze wykształcony języczek;
• mają dobrze wykształcone gruczoły woskowe i aparat żądłowy;
• posiadają dobrze rozwinięte skrzydła;
• posiadają narządy do zbioru pyłku;
• mają dobrze wykształcone gruczoły wargi dolnej (ślinowej), gardzielowe, zapachowe.

Trutnie:

• są najcięższymi osobnikami, o długości ciała 15-17 mm i wadze 200-300 mg;
• cechują je duże oczy złożone;
• mają słabo rozwinięty aparat gębowy;
• mają długie skrzydła;
• nie posiadają narządów do zbioru i przenoszenia pyłku;
• nie posiadają aparatu żądłowego;
• nie mają gruczołów gardzielowych, woskowych oraz zapachowych;
• mają słabo rozwinięte gruczoły ślinowe i żuwaczkowe.

A to kilka ciekawostek związanych z pszczołami

Naukowcy z Würzburgu odkryli nowy zawód pszczoły. Nowo odkryta czynność wykonywana przez te owady to zapewnienie logistycznej ciągłości wytwarzania ciepła. Aby pszczoły mogły zachować optymalne warunki do rozwoju potomstwa zmuszone są do utrzymywania temperatury wynoszącej 35ºC na plastrze z czerwiem (młodymi larwami i poczwarkami). Wykonują to specjalnie oddelegowane pszczoły, które za pomocą drżenia mięśni skrzydeł generują odpowiednią ilość ciepła. Źródłem energii dla tej czynności jest oczywiście miód. Pszczoły ogrzewają plaster bardzo intensywnie pracując zwykle przez około 30 minut. Po tym czasie ze względu na znaczny spadek cukru w organizmie są na tyle wyczerpane, że nie są w stanie przejść o własnych siłach 20-30 cm do zapasów miodu aby uzupełnić swoje „baterie”.

Jak logistycznie najwydajniej rozwiązać ten problem? Bardzo łatwo twierdzą naukowcy. Sprytne owady zorganizowały coś w rodzaju ruchomych stacji benzynowych, czyli pojedynczych osobników, które kursują pomiędzy plastrami z zapasem miodu, a miejscem wychowu czerwiu. Za każdym razem dostarczając paliwo małym ciepłownią. W zaledwie 20 minut jedna pszczoła potrafi wykonać 6 kursów i w tym czasie zatankować 30 swoich sióstr ogrzewających czerw. Miód przekazywany jest z „ust do ust” czyli metodą trofalaksji. Dzięki temu zachowana jest ciągłość generowania ciepła przy najwyższej wydajności. A nowe pokolenia pszczół rozwijają się bez najmniejszych zakłóceń.

Pszczelarz Wang Dalin wygrał konkurs dla ludzi o mocnych nerwach, pozwolił by około 26 kg pszczół siedziało na nim, prawie przez całą okrągłą godzinę. Odważny pszczelarz miał jedynie na sobie szorty oraz okulary do pływania.

Opracowanie:
Edyta Rydzewska