Zrozumieć niepełnosprawność
FAS – alkoholowy zespół płodowy (Fetal Alcohol Syndrome)
Kontakt z alkoholem w okresie życia płodowego może spowodować nieodwracalne zmiany w fizycznym i umysłowym rozwoju dziecka. Dzieci spełniające kryteria klinicznej definicji alkoholowego zespołu płodowego są małe jak na swój wiek, odznaczają się charakterystycznymi deformacjami twarzy i niedorozwojem ośrodkowego układu nerwowego. Wśród dzieci, które były narażone na kontakt z alkoholem w okresie życia płodowego, ale nie są zaliczane do dzieci z FAS , obserwuje się podobne zmiany, lecz o mniejszym nasileniu i nie zawsze we wszystkich trzech obszarach jednocześnie. Stopień, w jakim rozwój jednostki został zaburzony przez działanie alkoholu w okresie życia płodowego, zależy od ilości wypitego przez przyszłą matkę alkoholu, od fazy ciąży i długości okresu picia. Nawet niewielkie ilości wypitego przez matkę alkoholu mogą wpłynąć na rozwój dziecka. W okresie ciąży najlepiej zatem zachować abstynencję.
Termin ” Alkoholowy Zespół Płodowy” po raz pierwszy został użyty w 1973 roku przez Jonesa i Smitha jako określenie zespołu nieprawidłowości stwierdzanych u niektórych dzieci matek alkoholiczek.
Diagnostyka FAS obejmuje kilka podstawowych kryteriów:
charakterystyczne rysy twarzy m.in.: zmarszczka kącika oka, małe, szeroko rozstawione oczy, krótki zadarty nos, cienka warga górna;
mała waga urodzeniowa i trudności w przybieraniu na wadze;
dysfunkcja ośrodkowego układu nerwowego, m.in.: trudności z jedzeniem, nadwrażliwość na bodźce;
wywiad, z którego wynika, że dziecko było narażone na działanie alkoholu w okresie płodowym.
Niektóre objawy mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu – ujawniają się najczęściej między drugim a dziesiątym rokiem życia. Szacuje się, że z alkoholowym zespołem płodowym przychodzi na świat 1 na 900 dzieci.
Niestety wg badań Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, co trzecia kobieta między 18 a 40 rokiem życia spożywała alkohol w czasie ciąży, dlatego bardzo ważne jest uświadamianie o zagrożeniach jakie niesie za sobą nawet jednorazowe sięgnięcie po kieliszek.
Zespół FAS uważa się za nieuleczalną jednostkę chorobową. Zgodnie z opinią lekarzy, zespół FAS nie występuje nigdy, jeśli kobieta w okresie ciąży utrzymywała abstynencję alkoholową.
Pełnoobjawowy zespół FAS występuje jedynie u około 10% spośród wszystkich osób, u których diagnozuje się zaburzenia wynikające ze spożywania alkoholu przez matkę w okresie płodowym. Pozostałe przypadki podzielić można na cztery grupy:
Alkoholowy Efekt Płodowy (FAE), w którego przebiegu nie występują charakterystyczne dla FAS cechy fizyczne;
Częściowy Zespół Alkoholowy Płodu (PFAS), diagnozowany u osób z problemami wynikającymi z uszkodzenia centralnego układu nerwowego, takimi jak problemy z nauką, koncentracją, nadpobudliwość lub agresywne zachowanie;
Poalkoholowy Defekt Urodzeniowy (ARBD) – dotyczy osób, u których występują fizyczne anomalie, takie jak uszkodzenia w budowie serca, szkieletu oraz wynikające z nich upośledzenia sprawności motorycznej;
Poalkoholowe Zaburzenia Układu Nerwowego (ARND), diagnozowany u osób z objawami zaburzeń neurologicznych, wynikających z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Mózg dzieci narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym ma trudności z:
gromadzeniem informacji;
wiązaniem nowych informacji z uprzednimi doświadczeniami;
pamięcią – zwłaszcza krótką – tą, która pozwala funkcjonować w codziennym życiu (dzieci zapominają o podstawowych życiowych sprawach i obowiązkach, mają trudności z zapamiętaniem daty urodzenia lub miejsca zamieszkania);
wykorzystaniem informacji.
Dzieci z syndromem FAS mają także problemy z:
myśleniem abstrakcyjnym – abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę funkcjonowania świata;
myśleniem przyczynowo-skutkowym, wyobraźnią – osoby z FAS nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;
uogólnianiem – brakuje im plastyczności w procesie myślenia;
poczuciem czasu – nie potrafią dopasować pewnych czynności do określonych godzin, nie rozumieją cyklicznej natury zjawisk.
Jeżeli niepokoi Cię fakt, że zdarzyło Ci się wypić alkohol podczas ciąży, to warto przyjrzeć się dziecku pod kątem objawów wskazujących na uszkodzenia układu nerwowe np.:
zaburzenia motoryczne w tym w koordynacji wzrokowo-ruchowej;
zaburzenie równowagi i odczuwania własnego ciała;
nadwrażliwość lub niedowrażliwość (np. dziecko nie czuje bólu, zimna);
zaburzenia orientacji przestrzennej;
zaburzenia integracji sensorycznej, omamy, problemy z rozpoznawaniem wrażeń zmysłowych;
zaburzenia uwagi, problemy z koncentracją, nauką (szczególnie matematyki), przyswajaniem informacji;
opóźniony rozwój mowy i słuchu;
niski poziom inteligencji (IQ), problemy z pamięcią, upośledzenie umysłowe;
trudności w rozwiązywaniu nawet prostych problemów;
nadpobudliwość ruchowa, impulsywność;
problemy interpersonalne, towarzyskie, niechęć do nawiązywania trwałych relacji z innymi;
brak umiejętności uczenia się na własnych błędach;
akty wandalizmu, zamiłowanie do przemocy, niedostosowanie społeczne, kłopoty z prawem;
tendencja do popadania w uzależnienia;
bezrobocie i bezdomność;
depresja, stany lękowe, nerwice.
Zazwyczaj standardowe metody wychowawcze wobec tych dzieci są nieefektywne.
Diagnostyka oraz leczenie tego schorzenia wymaga zaangażowania wielu specjalistów jak pediatra, neurolog dziecięcy, lekarz badający dysmorfię, psycholog lub neuropsycholog, neurologopeda, psychiatra, rehabilitant.
Informacje o diagnozie i terapii FAS można znaleźć na stronie FUNDACJI NA RZECZ DZIECKA I RODZINY FASCYNACJE – www.fascynacje.pl
Bibliografia:
Alkohol a zdrowie. Badania nad dziećmi alkoholików – PARPA, Warszawa 2000r.
“Bliżej Przedszkola” Nr 4 (31) 2004r.
www.medonet.pl
www.fascynacje.pl
Opracowanie:
mgr Barbara Barszczyk -pedagog specjalny
15.01.2020 r.
