Mowa  u dziecka najintensywniej rozwija się u dzieci w wieku przedszkolnym. W tym okresie dziecko lubi wyrażać siebie za pomocą gestu, rysunku, muzyki, ale gdy tylko jest to możliwe przede wszystkim lubi dużo mówić.

W ostatnich latach coraz częściej dostrzega się u dzieci brak swobody w posługiwaniu się mową, wady wymowy. Dlatego bardzo dużą rolę odgrywa tu wiek przedszkolny, gdzie praca nad językiem i procesami poznawczymi dziecka wymaga systematycznych ćwiczeń w zakresie form gramatycznych, konstrukcji składniowych – tak w wypowiedziach wielozdaniowych, jak i w rozmowie. Ćwiczenia te w przedszkolu, ze względu na charakterystyczne cechy dziecka, muszą mieć charakter zabawy, gry dydaktycznej, muszą się wiązać z działaniem dziecka. Praca ta musi się opierać na planowym dostarczaniu dzieciom odpowiednich materiałów do tego rodzaju ćwiczeń.

Rozwój mowy w okresie u dziecka można podzielić na cztery etapy:
– okres melodii (od urodzenia do 1 roku życia),
– okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia),
– okres zdania (od 2 do 3 roku życia),
– okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku życia).

W wychowaniu przedszkolnym znaczące są przede wszystkim dwa ostatnie okresy a mianowicie, okres zdania- charakteryzuje się tym, że dziecko zaczyna rozumieć mowę rodziców, dotyczącą członków rodziny, interesujących je przedmiotów lub aktualnych wydarzeń. Pierwsze zdania są dwuwyrazowe i wyłącznie twierdzące. Dosyć szybko pojawiają się proste zdania pytające i rozkazujące. Z części mowy najczęściej używane są rzeczowniki, będące nazwami konkretnych przedmiotów, występujących w otoczeniu dziecka, np. pokarmów, napojów, zwierząt, części ciała, części ubrania. Czasowniki oznaczające czynności fizjologiczne, ruch, pozycje, używane są początkowo w formie bezokolicznika, ale wkrótce pojawiają się w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym, aczkolwiek nie zawsze poprawnie. Mowa dziecka staje się zrozumiała i to nie tylko dla osób z najbliższego otoczenia. Najwięcej nowych słów dziecko przyswaja sobie w 2-3 roku życia. Okres ten jest przełomowy w rozwoju mowy, gdyż dziecko przyswaja sobie wtedy podstawy systemu leksykalnego i morfologicznego języka, jakim mówi jego otoczenie, a dalsze lata przynoszą jego doskonalenie. W tym okresie dziecko powinno już wypowiadać głoski: p, b, m, f, w, k, g, ch, t, d, n, l, ś, ź, ć, dź, ń oraz zmiękczone: pi, bi, mi, ki, gi. Pod koniec tego okresu mogą pojawiać się już głoski: s, z, c, dz a nawet: sz, ż, cz, dż.

 

Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem bywają zastępowane innymi łatwiejszymi głoskami, wskutek małej sprawności narządów artykulacyjnych (G. Demel,1978).

 

Trzylatek komunikuje się z otoczeniem za pomocą zdania kilkuwyrazowego. Mówi chętnie i dużo. Opowiada o tym, co aktualnie widzi; “myśli głośno”, mówiąc także do siebie. W jego wypowiedziach można dostrzec poszczególne kategorie gramatyczne, chociaż obserwuje się jeszcze wiele form niewłaściwych. Dziecko zaciekawia otaczający je świat. Zaczyna zadawać wiele pytań. Początkowo pytania te nie są jeszcze jasno sprecyzowane. Dziecięca wymowa często rozśmiesza opiekunów dziecka i chętnie jest przez nich naśladowana. Pamiętać należy jednak o tym, że wypowiedzi osób dorosłych są wzorem, według którego dziecko uczy się mówić. Powinny być bowiem zawsze pełne i poprawne, a wszystkie głoski wymówione prawidłowo. Nie należy naśladować wymowy dziecka, lecz dostarczać mu prawidłowych wzorów. Dziecko słyszy i potrafi zróżnicować wymowę prawidłową, jego słuch mowny, a konkretnie słuch fonematyczny jest już w pełni rozwinięty. Trzylatek nie potrafi jeszcze wymówić trudnych dźwięków (D. Emiluta-Rozyja, 1994).

 

Okres swoistej wymowy dziecięcej-jak wspomniałam trwa on od 3 do 7 roku życia. Dziecko 3-letnie potrafi porozumieć się z otoczeniem, mowa jego jest już w pewnym stopniu ukształtowana. Nie znaczy to jednak, że jest pozbawiona błędów i że jej rozwój nie odbywa się w dalszym ciągu. Dziecko zaczyna odróżniać dźwięki s, z, c, dz od ich miękkich odpowiedników. Pod koniec czwartego roku życia pojawia się głoska r, wcześniej dziecko pomijało ją lub zastępowało inną. Około 4-5 roku życia pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż, choć mogą być jeszcze wymawiane jak s, z, c, dz. Mowa dziecka daleka jest od doskonałości. Wyrazy są poskracane, głoski poprzestawiane, grupy spółgłoskowe- uproszczone. Występują zlepki wyrazów i nowotwory językowe.

 

Tak więc dziecko 3-letnie powinno już wymawiać wszystkie samogłoski, tak ustne, jak i nosowe: a, o, e, u, i, y, ą, ę, chociaż w mowie jego mogą występować odstępstwa, np. zamiana samogłosek: a=o, e=a, i=y. Jest to związane z nie wykształconą sprawnością narządów artykulacyjnych. Powinny występować również spółgłoski twarde i zmiękczone: m, mi, b, bi, p, pi, f, fi, w, wi, ś, ć, ź, dź, ń, k, g, ki, gi, ch, t, d, n, l, li, j, ł. W wieku tym pojawiają się głoski : s, z, c, dz, a nawet sz, ż, cz, dż.

 

Ogólnie biorąc, mowę dziecka 3-letniego cechuje zmiękczanie głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, które często są wymawiane jako ś, ź, ć, dź, r może być wymawiane jak j lub l, zamiast f występuje ch i odwrotnie (G. Demel, 1978,).

 

Wymowa dziecka 4-letniego różni się pod względem dźwiękowym. Utrwalają się takie głoski jak: s, z, c, dz. Dziecko nie powinno już wymawiać ich jak: ś, ć, dź, ź. Pojawia się głoska r, choć jej opóźnienie nie jest czyms niepokojącym. Głoski sz, ż, cz, dź dziecko jeszcze zamienia na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź.

 

Natomiast Mowa dziecka 5-letniego jest już zrozumiała. Głoski sz, ż, cz, dż, które pojawiały się w czwartym roku życia, zaczynają się utrwalać. Dziecko potrafi je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą jeszcze być wymawiane jak s, z, c, dz. Głoska r powinna być wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie, natomiast mowa dzieci 6 – letnich powinna jest już opanowana pod względem dźwiękowym (G. Demel, 1978).

 

Okres 6 roku życia, jest to moment znaczący w rozwoju języka dziecka. Wówczas przestaje ono używać języka dziecinnego w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami, dostosowuje swój język do sytuacji i rodzaju słuchacza. Poznaje rozmaite wyrażenia i zwroty właściwe określonym sytuacjom (M.Kielar-Turska, 1985, s.245). Wypowiedzi dziecka 5-6 letniego przyjmują formę realizacji wielozdaniowej. Dziecko chętnie opowiada o przebiegu jakiegoś wydarzenia, relacjonuje obejrzany film lub przewiduje fakty, które jego zdaniem mogą zaistnieć. W swoich wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo-skutkowe. Pytane o znaczenie słów, potrafi je wyjaśnić. Umie opisywać przedmioty podając ich cechy charakterystyczne oraz możliwości zastosowania tych przedmiotów. Nieprawidłowości znikają. Dziecko dokonuje autokorekty i równie chętnie poprawia innych, np. młodsze rodzeństwo. Wymowa doskonali się – ustalenie się wymowy powinno być zakończone ostatecznie do 6. roku życia, ale proces rozwoju języka trwa nadal. Człowiek przecież uczy się nowych wyrazów a wypowiedzi wzbogacają się nawet w wieku dojrzałym wraz ze zdobywaniem przez człowieka kolejnych doświadczeń i rozszerzaniem wiedzy o nowych zjawiskach otaczającej nas rzeczywistości (M.Kielar-Turska, 1985).